بسیاری بر این باورند که از تلفیق هنر نقاشی و خوشنویسی، نقاشی خط پدید آمد. اما گروهی مایه اصلی آن را خوشنویسی می‌دانند که با هنر نقاشی و گرافیک ترکیب شده است. عده‌ای دیگر باور دارند که نقاشیخط نوعی نقاشی است که در آن رگه‌هایی از هنر خوشنویسی و خطاطی به کار رفته است. به طور کلی می توان نقاشی خط را پیکره های تشکیل شده از حروف و یا خطوط دارای شکل توصیف نمود که وظیفه اصلی آن انتقال پیام به شیوه ای متفاوت به مخاطب می باشد. در این مقاله به معرفی این هنر اصیل پرداختیم.

نقاشی خط

در دوران معاصر ، خوشنویسی شکلی دیگر به خود گرفت و بسیاری از هنرمندان تلاش کردند تا با نوآوری‌ها و ترکیب کردن شیوه های هنری مختلف با یکدیگر، روح تازه‌ای را به این هنر اصیل ایرانی  ببخشند.بنابراین هنر نقاشی را به خط اضافه نمودند. منشا اصلی نقاشیخط را می‌توان کشورهای اسلامی دانست و بعد از رواج این هنر در این کشورها بود که رفته رفته آوازه آن در دیگر مناطق دور و نزدیک پخش شده و هنرمندان از کشورهای مختلف به خلق آثار نقاشیخط روی آوردند.

منشا هنر نقاشی خط

کشورهای اسلامی را می‌ توان خاستگاه اصلی هنر خوشنویسی دانست. در دین اسلام نمایش مفاهیم الهی در کتب مقدس به صورت مجسمه، طرح و نقاشی ممنوع می ‌باشد، به همین خاطر نویسندگان کتب اسلامی، نقاشیخط را به عنوان راهی برای نمایش زیبایی مفاهیم الهی و زینت دادن به آن ها استفاده مي‌کردند.

میکروگرافی یا ریزنگاری که یکی از هنرهای یهودیان می باشد، کارکردی مشابه به نقاشیخط دارد. به طوری که کلمات، اجزاء اصلی نقوش مختلف را تشکیل داده و هنرمند تلاش می کند که با این کلمات طرح مورد نظر را توصیف کند.

انواع آثار نقاشی خط

آثاری که از حاصل این هنر پدید آمده است را می توان در سه دسته جای داد:

1.  دسته اول شامل آثار نقاشانی است که با جایگزین کردن حروف و کلمات با اشکال و اجزاء نقاشی، مفاهیم را به شکلی دیگر نمایش مي‌دهند.

2.  دسته دوم شامل آثار خوشنویسانی می شود که در نوشتن خط ها از تکنیک های نقاشی و گرافیک استفاده کرده اند.

3.  دسته سوم شامل آثار برخی از خوشنویسان معاصر مانند میرزا غلامرضا اصفهانی و میرحسین می شود که تنها با استفاده از تکنیک های خوش نویسی یعنی قلم و مرکب، این آثار نقاشیخط را پدید آورده اند.

نقاشی خط در بین ایرانیان

اولین آثار نقاشیخط که از دوران قاجار رواج یافت، به صورت کتیبه نویسی بود. این آثار و هنر کتیبه نویسی، با نقاشیخط در زمان خود محبوبیت و شهرت بسیاری پیدا کرد. اما امروزه در هنر نقاشیخط مدرن، دیگر کتیبه نویسی رواج نداشته و جای آن را خط، رنگ و نقاشی گرفته است. از اولین پیشروان این هنر در ایران می توان رضا مافی را نام برد که با الهام گرفتن از خوشنویسی سنتی ایرانی مانند خطوط نستعلیق و شکسته، شیوه های نوین نقاشیخط را پایه گذاری نمود. از دیگر هنرمندان فعال در این صنعت هنری می توان به فرامرز پیلارام، حسین زنده ‌رودی، نصرالله افجه‌ای و محمد احصایی اشاره کرد. محمد احصایی نیز از هنرمندان فعال در زمینه های خوشنویسی، گرافیک و نقاشی می باشد که آثار او علاوه بر داخل کشور، در عرصه بین‌الملل نیز آوازه بسیاری پیدا کرده است.

نقاشی خط در بیرون مرزها

گیوم آپولینر، هنرمند، شاعر و نویسنده فرانسوی که در آثار خود از مکتب سورئالیسم بهره برده و در انتخاب نام این مکتب و دیگر مکاتب مانند کوبیسم نیز نقش داشته است، آثار معروفی از نقاشی خط را خلق کرده است. او در بحبوحه جنگ جهانی اول دچار جراحتی در ناحیه سر شد و با انجام عمل های جراحی جان سالم به در برد. در نهایت به دلیل ابتلا به آنفولانزای اسپانیایی (Spanish Flue‌) جان خود را از دست داد. پس از مرگ گیوم آپولینر در سال 1918، آثار نقاشی خط او که غالبا شرح حال جهان در جنگ می باشد، منتشر شد. اشعار او که در طرح برج ایفل به تصویر کشیده شده اند، از معروف ترین آثار گیوم آپولینر به شمار می آید.

نقاشیخط در دنیای امروز

امروزه این هنر نوین و پر طرفدار با تکنولوژی قرن بیست و یکم ارتباط تنگاتنگی پیدا کرده است. انتشار آثار نقاشیخط در فضای مجازی باعث شده است که همه افراد، خصوصا نسل جدید، در سراسر جهان با آن آشنایی پیدا کرده و مشغول به خلق آثار جدید آمیخته به سبک زندگی و فرهنگ خود شوند. با وجود این که بسیاری هنوز هم نقاشیخط را با استفاده از قلم و کاغذ ترجیح می دهند، اما بهره بردن از ابزار مختلف در دنیای تکنولوژی مانند انواع نرم افزارهای فتوشاپ برای به وجود آوردن این آثار در بین نسل امروز بسیار رایج است.

منبع: بلاگ ماژورین